Definicja KOMÓRKA

Co to znaczy KOMÓRKA: podstawowa jednostka strukturalna organizmów żywych. Teorię komórkowej budowy żywych organizmów zaproponował Rudolf Virchow (1821-1902) uznając komórkę za fundamentalną cegiełkę materiału biologicznego. Aktualnie komórki reguluje się w ekipy wg. ich podstawowej funkcji - odznacza się: komórki nabłonkowe, podporowe, kurczliwe, nerwowe, komórki płciowe, krwi, komórki immunologiczne, komórki wydzielające hormony. Zespoły komórek zorganizowanych w regularne ugrupowania to tkanki. Komórki wykazują sporo cech wspólnych, niezależnych od ich wyspecjalizowanej funkcji. Każdą komórkę otacza błona zewnętrzna i oddziela ja od środowiska i od innych komórek. Komórki składają się z roztworu białek, elektrolitów i węglowodanów icytosol). Błony wewnętrzne wydzielają w komórce wyspecjalizowane obszary' czynnościowe (organelle). Kluczowymi organellami otoczonymi błoną są: jądro - zawierające komórkowy DNA, mitochondria, dostarczające energii, siateczka śródplazamtyczna, uczestnicząca w biosyntezie białek i nie wszystkich lipidów, aparat Colgiego, uczestniczący w przetwarzaniu produktów biosyntez przydzielonych do wbudowania w komórkę albo do wydzielenia, pęcherzyki, lizosomy, które zawierają enzymy hydrolityczne trawiące makrocząsteczki wewnątrz komórki, peroksysomy które zawierają enzymy uczestniczące w metabolizmie kwasów tłuszczowych. Błona komórkowa (cytolemma, plazmolema) - to błona zewnętrzna otaczająca każdą komórkę i oddzielająca ją od środowiska i od innych komórek. W mikroskopie elektronowym wyróżniona jest asymetria budowy błony i jej trójwarstwowość. Najlepiej
poznana jest budowa błony komórkowej krwinki czerwonej (erytrocytu). W B.K. zlokalizowane są różne typy receptorów: dla pobieranych substancji, dla antygenów i przeciwciał, dla hormonów białkowych i neuromediatorów jak także liczne kanały i białka nośnikowe, cząsteczki adhezyjne, enzymy. Głównym składnikiem, decyzyjnym o strukturze błony, jest składnik lipidowy stanowi on 50% masy błony komórkowej. Istnieją trzy kluczowe rodzaje lipidów: fosfolipidy, cholesterol i glikolipidy. Białka błonowe spełniają przewarzająca część wyspecjalizowanych funkcji błon komórkowych : przyczepiają filamenty cytoszkieletu do błony komórkowej, przyczepiają komórki do macierz)' międzykomórkowej, przenoszą cząsteczki do komórek i z komórek, działają jako receptory dla sygnalizacji chemicznej między komórkami, wykazują swoistą aktywność enzymatyczną. Cytoplazma - to bezkształtna, przezroczysta substancja wypełniająca wnętrze każdej komórki. Wewnątrz C. znajdują się struktury błonowe (mitochondria, strefa Colgiego, siateczka endoplazmatyczna) otaczające fragment C. Część C. poza strukturami błonowymi to płynna tak zwany macierz cytoplazmatyczna (cytosol) zawiera ona liczne mechanizmy enzymatyczne, białka włókienkowe, które budują cytoszkielet, nie wszystkie wytwór)' metabolizmu, jak glikogen i wolne lipidy i rybosomy. Poza tymi organellami komórkowymi w C. znajdują się liczne przedmioty włókniste (tonofibrylle, włókienka retikulinowe, miofibrylle w mięśniach, neurofibrylle w komórkach nerwowych) tworzące szkielet cytoplazmatyczny (cytoszkielet). C. zbudowana jest z pierwiastków, które spotykamy w świecie nieorganicznym (1%), wody (75--85%) i substancji organicznych: białka (10-20%), kwasy nukleinowe, cukry (węglowodany) i lipidy (tłuszcze). Rybosomy - w cytosolu występują jako wolne albo powiązane są z siateczką śródpla-zmatyczną (RE - retikulum endoplazmatyczne). Rybosomy umożliwiają odpowiednie ułożenie się wzdłuż siebie informacyjnego RNA i transportującego RNA w chwili wytwarzania łańcucha peptydowego, w czasie syntezy białek. Siateczka śródplazmatyczna ziarniasta syntetyzuje białka, które włączone zostają do błony siateczki albo zatrzymywane są w świetle siateczki i poświęcone do wydzielenia. Nowo wytworzone białka przedostają się w dalszym ciągu do siateczki śródplazmatycznej gładkiej, skąd są transportowane do aparatu Colgiego. Siateczka śródplazmatyczna gładka bierze udział w przetwarzaniu syntetyzowanych białek i stanowi miejsce syntezy lipidów, szczególnie fosfolipidów błonowych. Jądro - stanowi największą, pojedynczą organelle w komórce i zawiera komórkowy DNA. Stałą i charakterystyczną właściwością wszystkich komórek jest obecność jądra komórkowego, wyjątek stanowią dojrzałe erytrocyty ssaków i degenerujące komórki naskórka. Jądro komórkowe jest okrągłe albo owalne, złożona jest z chromatyny jądrowej, jąderka, zrębu jądra, soku jądrowego i podwójnej otoczki. Średnica jądra to ok. 5 mikrometrów. J. K. jest kluczowym ośrodkiem dowodzenia komórki i źródłem informacji w sterowaniu procesami komórkowymi. Komórki zawierające materiał genetyczny są odpowiednikiem organelli jest to wyspecjalizowanych struktur komórkowych. Otoczka jądrowa sktacla się z dwóch błon i oddziela zawartość jądra od cytoplazmy, w ten sposób kontroluje przepływ substancji pomiędzy tymi strukturami. Jądro jest miejscem syntezy RNA zależnego od DNA (transkrypcja). Jąderko - to kulisty region w obrębie jądra o średnicy 1-3/jm, który powiększa swój wielkość wspólnie z aktywnością transkrypcji. Komórki czynne metabolicznie mają jąderka spore albo mnogie. Mitochondrium - jest organellą komórkową wszystkich organizmów, gdzie dzieje się mechanizm oddychania komórkowego (przewarzająca część reakcji związanych z przekształceniem energii chemicznej zawartej w substancjach pokarmowych w ATP). Najliczniej występują w komórkach, które są bardzo czynne i mają przez wzgląd na tym wysokie zapotrzebowanie na energię (w pojedynczej komórce wątroby może ich być nawet 1000). M. różnią się także wielkością, mogą także błyskawicznie zamieniać swój kształt i rozmiary. Nowe M. powstają poprzez przyrost i podział już istniejących. Jest otoczone podwójną błoną, która wewnątrz tworzy różne przedziały. Wnętrze mitochondrium wypełnia matrix (macierz mitochondrialna), znajdują się w nim enzymy rozkładające cząsteczki substancji pokarmowych i uwalniające zmagazynowanych w wiązaniach chemicznych energię. Błona zewnętrzna jest gładka i przepuszcza różne małe cząsteczki. Błona wewnętrzna jest selektywnie przepuszczalna, gęsto pofałdowana i tworzy skierowane do wewnątrz wypustki zwane grzebieniami, które zwiększają jej powierzchnię. Błona ta zawiera złożony zbiór enzymów i innych białek łańcucha oddechowego. Wakuola (wodniczka) - jest wydzieloną przestrzenią w cytoplazmie, wypełnioną sokiem komórkowym (wakuolarnym) zawierającym w pierwszej kolejności wodę i substancje zapasowe, wydaliny i wydzieliny komórki. Wakuola otoczona jest pojedynczą błoną zwaną tonoplastem. Wakuola stanowi miejsce składowania większości metabolitów powstających w czasie pierwotnej i wtórnej przemiany materii. W. utrzymuje komórki w stanie uwodnienia - utrzymuje turgor, a więc jędrność (stan napięcia) komórki; w wakuoli mogą ponadto zachodzić mechanizmy trawienne. Półprzepuszczalne właściwości tonoplastu i obecność w soku wakuolarnym związków osmotycznie aktywnych sprawia, iż wakuola jest kluczową strukturą uczestniczącą w regulacji gospodarki wodnej komórki. Cytoszkielet - to obiekt składowy każdej komórki. Złożona jest z mikrotubuli (długie, cienkie rureczki mogące w komórce leżeć pojedynczo albo w pęczkach), pełniących istotną rolę w podziałach komórkowych, mikrofilamentów (bardzo cienkie, pojedyncze albo ułożone w pęczki niteczki) i filamentów pośrednich (bardzo różnorodnej budowy), spełniających raczej funkcje podporowe. C. odgrywa znaczną rolę w utrzymywaniu kształtu komórki (na przykład dwuwklęsłe krwinki czerwone) i w ruchach komórek albo ich części (kosmki komórek błony śluzowej jelita). Mikrotubule powstają w szczególnym rejonie komórki (centrum organizacji mikrotubul) składającym się z centrosomu. Centrosom - to struktura wewnątrzkomórkowa znajdująca się w pobliżu jądra komórki, odgrywająca istotną rolę w procesie podziału. Centrosom złożona jest z centriol zbudowanych z mikrotubul. Każdy centrosom tworzy para centriol, otoczonych bezpostaciowym obszarem cytoplazmy, działającej jako ośrodek organizacji mikrotubul. Centriole są strukturami w kształcie walca. Jego ściany tworzą mikrotu-bule, ułożone w 9 tripletów (po trzy), związane ze sobą mostkami białkowymi. W większości komórek występują centriole parzyste, ułożone prostopadle do siebie. Centriole stanowią ośrodki organizacji mikrotubul zarówno cytoplazma-tycznych, jak i będących składnikami witek i migawek. Siateczka śródplazmatyczna i aparat Golgiego - obszary te uczestniczą w biosyntezie i w transporcie białek i lipidów komórkowych. Synteza białek zaczyna się w cytosolu, gdzie informacyjny RNA przyłącza się do wolnych rybosomów i w rezultacie translacji powstaje nowy peptyd. Rybosomy zostają przyczepione do powierzchni siateczki śródplazmatycznej i tam dalsza część peptydu podlega translacji.
Patrz także, zioła KOMÓRKA:Jemioła Pospolita