Definicja KLIMAKTERIUM

Co to znaczy KLIMAKTERIUM: przekwitanie; moment stopniowego wygasania czynności hormonalnej jajników. Z każdym następnym cyklem miesiączkowym coraz mniej pęcherzyków Graafa w fazie wzrostu jest stymulowanych do wytwarzania estrogenów i ich stężenie w surowicy minimalizuje się. Menopauza znaczy datę ostatniego prawidłowego krwawienia miesiączkowego. Cykle miesiączkowe (menstruacyjne) rzadko kończą się gwałtownie. W momencie tym dochodzi do stopniowego ustawania czynności hormonalnej jajników, co wywołuje symptomy zespołu klimakterycznego: neurowegetatywne, psychiczne i organiczne. Czas ten, kiedy dochodzi do zaburzeń w wydzielaniu hormonów to moment ok. menopauzalny (perimenopauza) rozpoczynający się około 5 lat przed i kończący 5 lat po niej. Cykle stają się nieregularne, a poziomy hormonów obniżają się albo podwyższają poza poziomy poprawne. Gwałtowne obniżenie stężenia estrogenów ma miejsce normalnie na 6 miesięcy przed ostatnią miesiączką. Po M. mogą pojawiać się epizodyczne zwyżki poziomu hormonów objawiające się krwawieniami z dróg rodnych. Każde takie krwawienie wymaga jednak kontroli lekarskiej. Naturalna M. występuje średnio w wieku 51 lat (waha się w granicach 40-58). Istnieje sporo czynników mających wpływ na czas jej wystąpienia na przykład dziedziczne. Wieloródki i kobiety otyłe przechodzą M. potem niż nieródki i kobiety szczupłe. Fundamentalną zmianą w regulacji hormonalnej jest zanik wydzielania estradiolu i estronu poprzez komórki jajnika (zanik komórek wydzielniczych i pomniejszenie ich wrażliwości na pobudzające działanie hormonu folikulotropowego - FSH). Skutkuje to początkowo skrócenie cyklu, a w dalszym ciągu jego wydłużenie w chwili, gdy zanika jajeczkowanie, wreszcie cykl ustaje. Estron wytwarzany raczej w obwodowej tkance tłuszczowej z androgenów nie obniża swego poziomu tak gwałtownie (w szczególności u kobiet otyłych). Przewarzająca część estrogenów u kobiet starszych pochodzi właśnie z tego źródła. Ok. 85% kobiet w momencie perimeno-pauzalnym odczuwa uderzenia gorąca, które są inicjalnym przejawem niedoboru estrogenów. Mają one nagły start, z uczuciem ciepła na twarz)', klatce piersiowej i szyi. Ręce stają się cieple, a skóra wilgotna. Symptomy trwają kilka min. i może im towarzyszyć zaczerwienienie, zawarty i ból głowy i nudności. Mogą być wyzwalane albo nasilane poprzez stres. Zazwyczaj utrzymują się do 5 lat po M., lecz mogą pojawiać się nawet po 15 latach. W sytuacjach M. wywołanej kastracją chirurgiczną (owariektomia) przybierają ostrzejszą formę i trwają dłużej. Niedobór estrogenów ma wielokierunkowy wpływ na układ moczowo-płciowy. Ok. V3 kobiet w wieku 50 lat doświadcza zapaleń pochwy (zanik nabłonka z podrażnieniem i świąclem, upławami i dyspareunią). Zmiany zanikowe w cewce moczowej mogą prowadzić do bólu, częstomoczu i nie-otrzymania moczu. Ścieczenie nabłonka pokrywającego krocze może prowadzić do marskości sromu, a utarta elastyczności aparatu mięśniowo-ścięgnistego krocza objawia się obniżeniem albo wypadaniem macicy, odbytnicy i cewki moczowej. Niedobór estrogenów ma także wpływ na skórę, tkankę podskórną, mięśnie i kości. Naskórek ulega przebarwieniem, minimalizuje się jego grubość i aktywność gruczołów łojowych i potowych. Powiększa się wrażliwość na temperaturę, wilgotność i urazy. Pomniejszenie grubości tkanki podskórnej i spadek elastyczności skóry wywołują powstawanie zmarszczek. Nadzwyczajnie ważnym problemem okresu M. jest osteoporoza z towarzyszącymi jej powikłaniami. Pośrodku pierwszych 5 lat okresu ok. menopauzalnego strata masy kostnej postępuje w tempie ok. 3-7% rocznie, by w dalszym ciągu ustabilizować się na poziomie 2% rocznie. Prędkość ta zależy dodatkowo od wielu innych czynników natury genetycznej i środowiskowej (na przykład aktywność fizyczna, dieta). M. może towarzyszyć zaostrzenie przewlekłej niewydolności żylnej kończyn dolnych. M. jest związana z różnymi problemami natury psychologicznej. Zachodzące w organizmie zmiany morfologiczne i czynnościowe wynikające z niedoborów hormonalnych, ze znaczącym przyspieszeniem mechanizmów starzenia. W społeczeństwach europejskich współwystępują symptomy kliniczne depresji i zakończenie procesu wychowywania dzieci i ich odejście z domu (zespół pustego gniazda: uczucie pustki, osamotnienia, bycia niepotrzebnym, a nawet zdradzonym).
Reakcje takie wynikają nie tylko z faktu separacji, lecz również z braku innych celów (w hierarchii celów życiowych macierzyństwo zajmuje bardzo wysoką pozycję), a również pojawiającego się u współmałżonków tak zwany kryzysu wieku średniego (radykalne posunięcia: zmiana pracy, stylu życia, rozwód). Wymienione impulsy środowiskowe wywołują albo nasilają postęp depresji (u ok. 15% kobiet w momencie M.). Przewarzająca część wymienionych problemów można modyfikować podając kobietom hormony płciowe, w różnej formie jako hormonalną terapię zastępczą (HTZ). Pomimo udowodnionego pozytywnego wpływu HTZ na wszystkie symptomy wynikające z niedoboru estrogenów (stabilizacja emocji, poprawa koncentracji, samopoczucia i pamięci, ustąpienie objawów naczynioruchowych i pomniejszenie ryzyka chorób układu krążenia, spowolnienie zmian degeneracyjnych tkanek miękkich i straty tkanki kostnej) przy podejmowaniu decyzji o jej wykorzystaniu należy brać pod uwagę sposobność wystąpienia niekorzystnych efektów terapii hormonalnej (wzrost wagi ciała, krwawienia z dróg rodnych, nasilenie kamicy żółciowej, postęp mięśniaków macicy, dyskusyjny przyrost ryzyka dolegliwości zakrzepowo-zatorowej, postęp nowotworów złośliwych estrogenozależnych: rak macicy, rak piersi), ( hormonalna leczenie zastępcza)