Definicja RECEPTOR

Co to znaczy RECEPTOR: struktura mająca umiejętność do specyficznego rozpoznania pobudzenia o naturze fizykochemicznej i do wywołania bezpośrednio bądź przy udziale innych struktur, reakcji na to pobudzenie. Pod definicją tym ustala się białka receptorowe, komórki receptorowe, ekipy komórek (R. ciśnienia tętniczego) i narządy receptorowe (na przykład oko). W biologii komórki mianem R. ustala się także białka rozpoznające hormony i impulsy wzrostowe. Białka te mogą znajdować się na powierzchni błony komórkowej (R. błonowy), odbierają one sygnały z zewnątrz albo wewnątrz komórki wiążąc tak zwany ligandy i przenoszące sygnały w poprzek błony komórkowej; znajdujące się wewnątrz komórki (R. wewnątrzkomórkowe) powiązane są z błonami różnych organelli komórkowych i służą zamianie informacji między nimi. R. białkowe dla krążących hormonów znajdujące się na zewnętrznej powierzchni albo wewnątrz komórek docelowych łączą się z odpowiednimi hormonami na zasadzie zamek-klucz. Połączenie to wymienia konfigurację białka i w ten sposób hamuje albo stymuluje jego aktywność biologiczną modyfikując metabolizm komórkowy. Metaboliczna aktywność komórek jest zazwyczaj modyfikowana poprzez kilka hormonów posiadają, więc kilka R. Z racji na charakter bodźca bądź stymulacji R. dzielimy na: chemo-receptory rozróżniające substancje chemiczne (zalicza się tu nie wszystkie białka: białka receptorowe smaku i węchu; komórki: neurony smakowe, neurony węchowe; narządy: kubki smakowe i śluzówka węchowa), termoreceptory - reagujące na temperaturę bądź jej zmianę, raczej to są receptoiy ciepła i zimna w skórze i błonach śluzowych. Termoczułe obszary występują także w O.U.N. - okolica przedwzrokowa, podwzgórze, rdzeń kręgowy - reagują na zmiany temp. krwi; nocyreceptory (nocyceptory) wrażeń bólowych, mechanoreceptory wrażeń mechanicznych (takich jak dotyk ciałko blaszkowate Vatera-Paciniego albo dźwięk narząd ślimakowy ucha wewnętrznego wykorzystuje mechano-receptory do przetworzenia dźwięku w sygnały nerwowe), fotoreceptory światła (białka: opsyny, rodopsyna; komórki: czopki, pręciki; narządy: oko), osmoreceptory ciśnienia osmotycznego, prioprioreceptory (proprioceptory) ruchu, pozycji i równowagi znajdujące się w ścięgnach, mięśniach, stawach i kanałach półkolistych ucha wewnętrznego, baroreceptory ciśnienia i powszechne w przyrodzie ale najprawdopodobniej nie występujące u ludzi: magnetoreceptory natężenia i kierunku pola magnetycznego i elektroreceptory natężenia i kierunku pola elektrycznego. Nie wszystkie R. mogą także reagować na bodźce inne niż zgodne dla ich funkcji. Np. nocy i termoreceptory człowieka reagują na kapsaicynę zawartą w odmianach papryki o ostrym smaku, a receptory zimna są aktywowane mentolem (uczucie chłodu i świeżości w ustach po miętusach). Świadczy to o niepełnej swoistości R. niekiedy bardzo mocny impuls nietypowy dla danego R. spowoduje jego pobudzenie na przykład mocny ucisk na oko może odkształcić siatkówkę, co pobudza jej przedmioty światłoczułe i widzimy błyski -gwiazdy. Każdy impuls odbierany poprzez narządy zmysłów jest metodą energii, która w zetknięciu z R. może spowodować w nim określone zmiany, wywołać odkształcenia. Konsekwencje końcowe tych zmian mają zawsze elektryczny charakter, z wyjątkiem rodzaju oddziałującej energii, który bazuje na gwałtownych przesunięciach jonowych (w szczególności kationów sodowych) poprzez błonę komórkową R. (a więc poprzez tak zwany błonę receptorową) wzbudzają potencjał czynnościowy. Prawie każdy impuls jednak oddziałujący na receptor jest wystarczająco mocny, aby spowodować w nim reakcję elektryczną (zmianę potencjału elektrycznego). Musi on mieć adekwatnie sporą siłę, która zwana jest wartością progową. Potencjał elektryczny, który powstaje w receptorze w rezultacie jego odkształcenia pod wpływem bodźca, zwany jest potencjałem generującym. Zależy on od wielkości bodźca i rośnie wspólnie z zwiększaniem się jego energii. Po osiągnięciu wartości progowej w R. jest indukowany bodziec elektryczny. R. mają różną pobudliwość. Wyjątkowo niski jej próg wykazują R. siatkówki. Do wywołania w nich reakcji elektrycznej, która może być dalej odebrana w korze wzrokowej w mózgu, potrzeba raptem kilku kwantów energii świetlnej. Podobnie - do odkształcenia me-chanoreceptora w skórze, dzięki którego organizm odczuwa dotyk, potrzeba również bardzo niewielkiej energii. Siarkowodór aktualny nawet w minimalnym stężeniu w powietrzu jest idealnie wyczuwalny poprzez receptory węchowe. Bardzo istotnym jest, aby siła bodźca oddziałującego na R. miała adekwatnie sporą prędkość narastania, ponieważ tylko wówczas ma on szansę wywołać w R. ważne zmiany, w rezultacie których jest generowany prąd elektryczny, przewodzony dalej poprzez włókno nerwowe. Sporo R. nie reaguje na bodźce ze stałą siłą począwszy od momentu pobudzenia, nawet jeżeli impuls działa z niezmienną intensywnością. Częstotliwość potencjałów czynnościowych w neuronach czuciowych minimalizuje się z czasem. Takie wygasanie odpowiedzi w reakcji na stały impuls nazywane jest adaptacją czuciową (zmysłową). Nie wszystkie R. na przykład zimna albo bólu adaptują się bardzo bez pośpiechu (potencjały czynnościowe wzbudzane są poprzez cały czas działania bodźca), inne adaptują się szybciej, stąd możemy ignorować uporczywe albo niemiłe bodźce (na przykład błyskawicznie adaptujemy się do zapachów)